مهم ترین قوانین ارزهای دیجیتال در ایران که باید آن ها را بدانید

قوانین ارزهای دیجیتال چیست؟

قوانین ارزهای دیجیتال در ایران توسط بانک مرکزی در بهمن ماه سال 1397 قوانینی را برای فعالیت در این حوزه منتشر کرد. ارز دیجیتال در اقتصاد دنیا تحول بزرگی به وجود آورده‌ است. اگر اطلاعات و قوانین مربوط به آن را ندانید دچار ضرر و زیان مالی سنگینی خواهید شد. از آن جا که خرید و فروش اینترنتی محبوبیت فراوانی پیدا کرده، ارز دیجیتال یا به عبارتی واحد پول مجازی در دنیای آنلاین جایگاه خاصی پیدا کرده است.

چگونه می توان ارزهای دیجیتالی را ارسال کرد؟

ارزهای دیجیتال را می‌توان به صورت مستقیم و بدون دخالت هرگونه واسطه‌ای در اینترنت به شخص دیگری ارسال کرد. یعنی برای ارسال ارزهای دیجیتال نیازی به افتتاح حساب بانکی، استفاده از خدمات بانک‌ها یا هر سازمان واسطه‌ دیگری نخواهید داشت. رمزارزها همانند ریال و دلار پول‌هایی هستند که با سازوکار مختلفی ایجاد می‌شوند. فرایند خلق برخی از این پول‌ها مانند بیت کوین با ماینینگ انجام می‌شود و برای تعدادی دیگر از آن‌ها، تمامی سکه‌ها از قبل به صورت استخراج شده در شبکه قرار می‌گیرند.

در این قسمت به قوانین مربوط به ارز دیجیتال می‌پردازیم و آن را مورد بررسی قرار می‌ دهیم. برای استخراج ارز دیجیتال در ایران در ابتدا به خاطر سوء استفاده از برق های صنعتی و خانگی ممنوع بود. اما در سال 1398، آیین‌نامه اجرایی استخراج فرآورده‌‌های پردازشی رمزنگاری ‌شده، توسط معاون اول رئیس جمهور ابلاغ شد که در آن، استخراج بیت‌کوین و دیگر ارزهای دیجیتالی در ایران قانونی اعلام شد. حال برای شروع فعالیت در این حوزه یعنی ماینینگ می‌بایست از وزارت صنعت، معدن و تجارت یا همان وزارت صمت مجوز گرفته شود. وزارت صمت تا امروز ۱۳۸۰ مجوز برای استخراج و ماینیگ ارز دیجیتال صادر کرده و سهم ایران در استخراج و ماین رمزارزها در دنیا 7.5 درصد می باشد.

قوانین جمهوری اسلامی در رابطه با رمز ارز ها

بر اساس قوانین جمهوری اسلامی ایران هیچ ممنوعیت قانونی برای فعالیت در حوزه خرید و فروش رمزارزها وجود ندارد و طبق مصوبه‌ شورای عالی مبارزه با پولشویی، فقط بانک‌ها از فعالیت در این حوزه منع شده‌اند. همچنین تأسیس صرافی ارزهای دیجیتال در ایران که با اتصال این صرافی‌ها به سیستم شاپرک، امکان مبادلات ارزهای دیجیتال از درگاه‌های بانکی ایرانی را فراهم کرده، کاملا قانونی می باشد. قوانین ارز دیجیتال در وایت پیپر هر ارز نوشته شده است. زمانی که با یک ارز دیجیتال جدید روبه‌رو هستیم اولین گامی که برای تحلیل و بررسی آن باید برداریم، مطالعه و بررسی وایت پیپر است. هدف از نوشتن وایت پیپر در ارزهای دیجیتال، ارائه نقشه‌ای دقیق از آینده این ارزها و برنامه‌هایی که در پیش رو دارد است. توضیح جامع و کامل از خود محصول و فناوری‌ که پشت آن قرار دارد، مشکلی که این محصول قرار است آن را حل کند، جزئیاتی در خصوص توکن دیجیتال آن و اطلاعاتی در مورد تیم توسعه‌ دهنده و نقشه راه آن‌ برای این پروژه، از جمله مواردی هستند که در وایت پیپر باید به آن ها اشاره شود.

قوانین ارزهای دیجیتال رایگان به چه صورت است؟

قوانین ارز دیجیتال رایگان در ایران یکی از بحث‌برانگیزترین و جنجالی ترین خبر های روز محسوب می‌شود. در سال‌های اخیر ارزهای دیجیتال به‌ عنوان یکی از بازارهای مهم سرمایه‌ گذاری دنیا و همچنین در ایران مطرح‌ شده است. این امر باعث شده مبحث قوانین ارز های دیجیتال در ایران جزو خبر های روز شود. مهم‌ ترین سؤالی که در رابطه با قوانین ارز دیجیتال در ایران وجود دارد این است که بالاخره این ارزها طبق قوانین پولی و مالی و سیاست‌های حکومتی قانونی هست یا خیر؟ در بهمن ماه سال 1397 بانک مرکزی قوانینی را برای فعالیت در این حوزه در ایران منتشر کرده است. به طور کلی، مواردی که در سند از سوی بانک مرکزی منتشر شده است به شرح ذیل می باشد. استفاده از ارزهای دیجیتال به عنوان یک روش پرداخت در داخل کشور ممنوع است. بر اساس قوانین تجارت هر نقل‌ و انتقال پول باید به‌گونه‌ ای باشد که کسی دراین‌ بین متضرر نشود و عمل کلاهبرداری صورت نگیرد. از این‌ رو نهادهای مربوطه مانند صرافی‌ها و بانک‌ها مسئول ثبت تمام آن‌ها می‌ باشند. همین یک قانون می‌ تواند تمام ارز دیجیتال را زیر سؤال ببرد.

چراکه جدیدترین ارزهای دیجیتال مانند بیت کوین غیرقابل درگیری و رهگیری می‌باشند و این ارزها درجایی ثبت نمی‌شوند. در کلام ساده‌ تر می‌توان گفت که غیر قابل‌ کنترل بودن ارزهای دیجیتال، مهم‌ترین مشکل نه‌ تنها در ایران بلکه در مورد غالب کشورهای جهان است. صدور و انتشار ارزهای دیجیتال در اختیار توسعه‌ دهندگان هر ارز دیجیتال است و بانک مرکزی در این زمینه هیچ‌ گونه مسئولیتی ندارد. خرید و فروش و معامله ارزهای دیجیتال تنها در صرافی‌هایی امکان‌پذیر است که مقررات آن‌ها در بخش الزامات عمومی صرافی‌ها آورده شده است. طبق قوانین منتشر شده توسط بانک مرکزی، خرید و فروش ارز دیجیتال در ایران از طریق صرافی‌های ایرانی، فعالیتی غیرقانونی به حساب نمی‌آید. اما بر اساس این سند، استفاده از ارزهای دیجیتال به عنوان روش پرداخت، غیر قانونی محسوب می شود. یعنی مثلا شما نمی‌توانید یک فروشگاه آنلاین داشته باشید و آدرس کیف پول ارز دیجیتال خود را به عنوان روش پرداخت در وب‌ سایت خود قرار دهید. مسئولان و کارشناسان معتقدند که باید از ظرفیت رمزارزها برای راحت کردن تجارت، گردش پولی و کاهش هزینه‌ های مالی در کشور استفاده شود که با قانون‌ گذار‌ی‌های صحیح این امر امکان پذیر است.

قوانین مالیاتی ارزهای دیجیتال با توجه به بخش‌ نامه مجوز ماینینگ این بخش‌ نامه در ۶ شهریور ۱۳۹۸ توسط معاون مالیات‌های مستقیم سازمان امور مالیاتی ابلاغ شده است، مزارع استخراج به عنوان واحد صنعتی محسوب می‌شوند. پس بنابراین افرادی که در حوزه استخراج فعالیت می‌کنند، مانند واحدهای صنعتی دیگر مشمول مالیات می شوند.

قوانین ارزهای دیجیتال در دنیا

قوانین ارزهای دیجیتال در کشور های مختلف قوانین خاص به خود و تفاوت های اساسی دارد. دولت چین مواضع سخت‌گیرانه‌ای در مقابل خرید و فروش و معامله ارزهای دیجیتال و همچنین نسبت به نهادهای اقتصادی در رابطه با ممنوعیت معامله بیت کوین، عرضه اولیه سکه یا همان ICO و صرافی ‌های ارز دیجیتال اتخاذ کرده است. بنا بر گزارش های داده شده مزارع استخراج واقع در چین ۷۰ درصد از کل سکه‌ های تولید شده سالانه در دنیا را تشکیل می‌دهند. علاوه بر این، تعداد زیادی از استخرهای استخراج بیت کوین در جهان توسط چینی‌ها اداره می شوند. روسیه در انجام زمینه استخراج رویکردی آزادنه ای دارد، به گونه‌ ای که هنوز هیچ موضع قانونی‌ در رابطه با این فضا اتخاذ نکرده است. بیت کوین قانون‌ گذاری نشده اما استفاده از آن به عنوان گزینه‌ای برای پرداخت وجه کالاها و خدمات در این کشور قانونی نمی باشد.

با توجه به آب و هوای سرد و برق ارزان به عنوان دو عامل تاثیرگذار، روند استخراج ارزهای دیجیتال در این کشور به قوت خود باقی است و همچنان ادامه دارد. کشور کانادا خود را به عنوان کشور علاقمند ارز دیجیتال، که آشکارا امکان راه‌ اندازی فارم برای عملیات استخراج را فراهم می‌کند، معرفی کرده است. اگر یک کانادایی درآمد خود را به بیت کوین کسب کند، باید مالیات آن را بپردازد و یا حتی اگر از آن به عنوان ابزاری ذخیره ارزش و با هدف سرمایه‌رگذاری نیز استفاده کند مشمول پرداخت مالیات بر درآمد می‌شوند. دولت چک و ایسلند دو کشور اروپایی از منظر مواضع نظارتی و قانون‌گذاری نسبت به بیت کوین و به طور کل دیگر ارزهای دیجیتال رویکردی نسبتا ملایمی دارند. دولت چک، بیت کوین را یک دارایی قانونی به شمار نمی‌آورد و ارزهای دیجیتال را به عنوان یک دارایی ناملموس طبقه‌ بندی کرده است.

به همین ترتیب، ایسلند با توجه به آب و هوای سرد و فراوانی منابع انرژی تجدید‌ پذیرش، به قطب استخراج ارزهای دیجیتال تبدیل شده است. آمریکا به دلیل داشتن رویکرد قانون‌گذاری و نظارتی واقع‌بینانه و عملی، زیربنای استخراج قوی و مستحکمی دارد. کمیسیون معاملاتی آتی کالای ایالات متحده یا CFTC، درسپتامبر ۲۰۱۵ بیت کوین را در رده کالاها قرار داد و تا به امروز نیز به همین عنوان شناخته می‌شود. مهم‌ترین عامل در انتخاب محل برپایی فارم‌ های بزرگ استخراج، دسترسی به برق مقرون به صرفه است و پس از آن، آب و هوا در درجه بعدی اهمیت قرار دارد. کشورهای اروپایی و کشورهایی مثل کانادا به دلیل سرد بودن آب و هوا در واقع مزیت محلی دارند و هزینه خنک‌ سازی تجهیزات را کاهش می‌دهند.

جدید ترین قوانین ارزهای دیجیتال در ایران چیست؟

جدیدترین قوانین ارزهای دیجیتال را می توانید در این قسمت از مقاله مطالعه کنید. قوانین ارزهای دیجیتال در ایران به صورت مدون و رسمی اعلام نشده است. اگر بند و تبصره‌هایی به‌ صورت های مختلف بیان‌شده، کاملاً مبهم بوده و عملاً غیرقابل اتکا است. یعنی در ایران قوانین ارز دیجیتال به‌ صورت روشن نداریم و نمی‌توانیم در تمام کتب قانونی ایران بخشی تحت عنوان قوانین ارز دیجیتال در ایران را پیدا کنیم. قوانین ارز دیجیتال در ایران را به چند بخش تقسیم بکنیم. ارز دیجیتال در دو حوزه مختلف قضایی قرار دارد. حوزه اول، همان قوانین تجارت است که سال‌هاست مورد استفاده قرار می‌گیرد. در حوزه دوم قوانین ارز دیجیتال، در محدوده قوانین فضای مجازی تحت عنوان پلیس فتا قرار می‌گیرد. پس عملاً ما در مورد قوانین ارز دیجیتال در ایران با دو بخش قانون نسبتاً متفاوت سروکار داریم. بخش اول مربوط به قوانین حوزه تجارت و بخش دوم مربوط به قوانین حوزه فضای مجازی است.

ممنوعیت ارزهای دیجیتال به عنوان روش پرداخت

استفاده از ارزهای دیجیتال به عنوان یک روش پرداخت در داخل کشور ممنوع است، یعنی بر اساس قوانین تجارت هر نقل‌ و انتقال پول باید به‌گونه‌ای باشد که کسی در این‌ بین متضرر نشود و عملاً کلاهبرداری صورت نگیرد. ازاین‌رو نهادهای مربوطه مانند صرافی‌ها و بانک‌ها مسئول ثبت تمام آن‌ها می‌باشند. همین یک قانون می‌تواند تمام ارز دیجیتال را زیر سؤال ببرد. چرا که جدیدترین ارزهای دیجیتال مانند بیت کوین غیرقابل درگیری و رهگیری می باشند و این ارزها در جایی ثبت نمی‌شوند. در کلام ساده‌ تر می‌توان گفت که غیر قابل‌ کنترل بودن ارزهای دیجیتال مهم‌ترین مشکل نه‌ تنها در ایران بلکه در مورد اغلب کشورهای جهان است. چون ارز های دیجیتال قابل رهگیری نیستند و بسیاری از پولشویی ها و انتقال ثروت از دسترس مراجع دور می‌ماند.

استخراج و توسعه ارز های دیجیتال در اختیار توسعه دهندگان است؟

استخراج و توسعه ارزهای دیجیتال در اختیار توسعه دهندگان است و قانونی برای حمایت از صاحبان ارز دیجیتال وجود ندارد. همان‌طور که گفتیم تاکنون قوانین مشخص و واضحی توسط اصلی‌ترین نهاد قانون‌ گذاری یعنی قوه مقننه یا همان مجلس شورای اسلامی اعلام‌ نشده است. اما در آخرین قوانین اعلام‌ شده در اسفند ماه سال 1399 توسط دولت و به‌ طور اختصاصی توسط بانک مرکزی ایران، عملاً خرید و فروش رمز ارزها به‌ طور کامل ممنوع اعلام‌ شده و بر اساس این بخش‌نامه به نظر می‌رسد که بروکرها و صرافی‌های اینترنتی ایرانی یا کیف پول‌های داخلی که در این زمینه فعالیت داشتند مورد تهدید قرار بگیرند و احتمال بلاک شدن آن‌ها وجود دارد.

نقل‌ و انتقال ارزهای دیجیتال به‌ واسطه نهادهای مالی و موسسات بانکی غیرمجاز است؟

نقل‌ و انتقال ارزهای دیجیتال به‌ واسطه نهادهای مالی و موسسات بانکی غیرمجاز است. حضور در بازار ارزهای دیجیتال و خریدوفروش بیت کوین برای این موسسات جرم محسوب می شود. اما برای افراد عادی حضور در بازار ارزهای دیجیتال و خرید و فروش بیت کوین و حتی انتقال پول به‌ واسطه آن جرم محسوب نمی‌شود و عملاً ممنوعیت قانونی ندارد. کریپتوکارنسی ها را می توان به صورت مستقیم و بدون دخالت هرگونه واسطه‌ای در اینترنت به شخص دیگری ارسال کرد. یعنی برای ارسال ارزهای دیجیتال به یکدیگر نیازی به افتتاح حساب بانکی، استفاده از خدمات بانک‌ها یا هر سازمان واسطه‌ دیگری نخواهید داشت.

دلیل ممنوعیت قوانین ارزهای دیجیتال در ترکیه چیست؟

دلایل زیادی برای ممنوعیت ارزهای دیجیتال وجود دارد. خرید هرگونه خدمات یا کالا با استفاده از ارزهای دیجیتال توسط بانک مرکزی ترکیه ممنوع شده است. بانک مرکزی ترکیه طی بیانیه‌ ای اعلام کرد نمی‌توان از ارزهای مجازی و سایر سرمایه‌های دیجیتال به صورت مستقیم یا غیر مستقیم به عنوان یک شیوه پرداخت استفاده کرد. این ممنوعیت تنها چند روز پس از آن اعلام شد که شرکت رویال موتورز نماینده لوتوس و رولز رویس در ترکیه اعلام کرده بود امکان خرید محصولات این شرکت در ترکیه با استفاده از ارزهای دیجیتالی وجود خواهد داشت. تمایل به خرید بیت کوین در ترکیه، به عنوان اولین و معروف ترین رمز ارز در دنیا باعث شده است تا بسیاری از سرمایه گذاران برای تبادل و نقل انتقالات مالی خود در این کشور ترکیه و به خصوص شهر استانبول از این ارز دیجیتال استفاده نمایند.

کشور ترکیه از جمله کشور هایی که بالاترین پذیرش ارز دیجیتال را توسط مردمش دارد. دلایلی باعث این مسئله شده است. این دلایل این است که در ترکیه سیستم بانکی مستحکمی وجود ندارد و پول ترکیه به دام مشکلات ارزی و تورم قابل توجهی افتاده است. هیچ قانونی مدون و نگاشته شده ای مبنی بر جلوگیری یا محدودیت فعالیت‌های مرتبط با ماینینگ در ترکیه وجود ندارد. از آنجا که ماینینگ به برق قابل توجهی نیاز دارد، استفاده بیش از اندازه از برق نیاز به اخذ مجوز از دولت دارد. درآمد حاصل از ماینینگ که جزو فعالیت‌های تجاری دسته‌ بندی می‌شود، طبق قانون 193 شامل مالیات بر درآمد می‌شود. در چند سال اخیر معاملات ارز های دیجیتال یا همان رمز ارزها در ترکیه محبوبیت بسیاری به دست آورده است. دلایل زیادی را برای افزایش تمایل به سرمایه‌ گذاری در این بازار می‌توان نام برد که مهم‌ ترین آنها وجود صرافی‌ ارزهای دیجیتال در ترکیه و همچنین به دلیل تورم و کاهش ارزش لیر ترکیه تمایل به سرمایه‌ گذاری در بازار ارزهای دیجیتال در این کشور نسبت به سال‌های گذشته افزایش چشم‌گیری داشته است. علاوه بر فعالیت صرافی‌های بین‌المللی، صرافی BTCTurk یکی از ایمن‌ترین و مطمئن‌ترین صرافی‌ ارزهای دیجیتال ترکیه است.

ممنوعیت خرید و فروش قوانین ارزهای دیجیتال

چه دلایلی برای ممنوعیت خرید و فروش رمز ارزها ممکن است وجود داشته باشد؟ رمز ارزها شاید تازه بر سر زبان‌ها افتاده باشد، اما پدیده‌ای نوظهور نیست. ارزهای دیجیتال بیش از یک دهه است که به جهان معرفی شده‌اند و کاربران ایرانی نیز مدت‌هاست در این حوزه فعالیت می کنند. افراد بسیاری سودهای کلان در این بازار کسب کرده‌‌اند و بسیاری انجام مبادلات برون‌ مرزی و انتقال‌های مالی خود را با این ارزها انجام می‌دهند. خرید و فروش ارزهای دیجیتال به معنای متوقف شدن این سرمایه نیست. مسئله ممنوعیت خرید و فروش ارز های دیجیتال هم مانند فیلتر شدن بعضی از شبکه‌های اجتماعی مثل تلگرام، فیسبوک و توییتر در ایران باعث نشده است که کاربران از این شبکه‌ها استفاده نکنند آنها با استفاده از وی پی ان توانسته اند در این شبکه‌ها به فعالیت خود ادامه دهند در واقع ممنوع کردن باعث نمی‌شود افراد دست از انجام آن کار بردارند.

پس از این تجربه می‌توان نتیجه گرفت ممنوعیت مبادله‌ ارز دیجیتال در کشور مساوی با توقف فعالیت کاربران ایرانی و تعطیلی این بازار در کشور نخواهد بود. بلکه این توقف می‌تواند ادامه روند شفاف و قانونی آن که با احراز هویت در بستر صرافی‌های داخلی صورت می‌گیرد را متوقف سازد. ماهیت اصلی ارزهای دیجیتال عدم تمرکز است و همان‌طور که می‌‌دانید تراکنش ارز دیجیتال همتا به همتا صورت می‌گیرد و تنها مشخصاتی که از دو طرف تراکنش در دسترس است، کلید عمومی آن‌ها در بستر بلاک‌چین است. در حال حاضر کاربرانی به واسطه تایید اطلاعات شناسایی و مطابقت آن‌ با کد ملی در صرافی ایرانی، مجوز خرید و فروش و سرمایه‌گذاری دارد. رمزارز غیر‌متمرکز است، عدم شناسایی صاحبان آن نیز سبب می‌شود این ارزها به‌ راحتی بستری امن برای مجرمان و کسانی باشد که می‌خواهند بدون شناسایی شدن، معامله انجام دهند و به‌صورت مخفیانه دارایی خود را جا‌به‌جا کنند. ارزهای دیجیتال دیر یا زود بازارهای جهانی را تصاحب خواهند کردند و مانند تمامی ابزارهای دیجیتالی دیگر، که جایگاه رقبای سنتی خود را تصاحب کردند، جایگزین ارزهای دیگر خواهند شد.

در آن زمان نیاز به متخصصان این حوزه بیش از پیش در تمام کشورها احساس خواهد شد. جرم خرید و فروش ارز دیجیتال عدم آزاد و قانونی بودن خرید و فروش سرمایه‌گذاری در این حوزه و توقف روند شفافیت کنونی آن، مشکلات امنیتی و قانونی جدی در کشور ایجاد می‌کند که اجتناب از آن امکان‌پذیر نیست. در موضوع جرم خرید و فروش ارزهای دیجیتال باید بگوییم که این مسئله جرم نیست و در واقع کسی که خرید و فروش ارزهای دیجیتال را انجام می دهد مجرم شناخته نمی شود. در واقع در هیچ کدام از کشورهای دنیا هنوز برای ارزهای دیجیتال قانون مدون و نگاشته شده ای وجود ندارد. تقریبا هیچ کدام از کشورهای دنیا خرید و فروش ارزهای دیجیتال جرم محسوب نمی‌شود. به دلیل عدم وجود مجازات برای خرید و فروش ارزهای دیجیتال یا نگهداری بیت کوین در ایران نمی‌توان این عمل را جرم دانست. با این وجود، دیگر نهاد مانند نیروی انتظامی در قبال کلاهبرداری‌های این حوزه به عنوان یک فناوری مسئولیت و اختیاراتی دارند. جدا از بحث و ماهیت وجود ارزهای دیجیتال، به عنوان یک فناوری، قانون می‌تواند پیگیری های لازم را تا جایی که ممکن باشد، انجام دهد. به طور کلی خرید و فروش و نگهداری بیت کوین توسط مردم جرم نیست اما در مقیاس وسیع و حوزه پرداخت‌های کلان کشور، فعلا مجوز خاصی صادر نشده است.

سوالات متداول